Borçlunun Alacaklıdan Mal Kaçırması

İcra takibi sürecinde borçlunun malları satılıncaya kadar borçlu bu malların malikidir, kural olarak borçlu kendi malları üzerinde dilediği gibi tasarruf etme hakkına sahiptir ve bu tasarruflar geçerlidir. Alacaklılar, borçlunun elinde kalan mallarından alacaklarını elde edebiliyorlarsa borçlunun bu tasarrufları alacaklıları ilgilendirmez ancak borçlunun tasarruflarıyla alacaklının kalan diğer mallardan alacağını elde etmesi mümkün değilse borçlunun yaptığı bu tasarruf işlemlerinden zarar gördüğü kadarını iptal ettirme yani borçlunun alacaklıdan mal kaçırmasını önleme hakkı vardır.

Borçlular, genellikle borçlarını ödememek için çeşitli yollara başvurmakla birlikte cebri icra ile karşılaştıkları zaman da mallarının haczedilmesini ve satılmasını önlemek için mallarını takipten veya hacizden evvel satarak mal kaçırmaya teşebbüs edebilirler. Amaç, alacaklı kendisine alacağını tahsil için başvurmadan evvel malları kendi mülkiyetinden çıkararak haczedilmesini ve satılmasını önlemektir. Alacaklı böylece icra takibi sonunda borçlunun haczi kabil herhangi bir malı bulunmadığından, borçlu mal kaçırdığından alacağını elde edemeyecektir.

İcra İflas Kanunumuz, alacaklının borçlunun mal varlığının haczedilerek satılması suretiyle alacağına kavuşmasını amaçlarken elbette borçlunun mallarını kaçırmasına da engel olmuştur. Kanunun 277. ve devamı maddelerine göre borçlu kendi mallarını üçüncü kişiye devretmişse belli şartlar ve sürelere göre bu tasarrufun iptali mümkündür. Genel mahkemelerde görülen bu dava türüne tasarrufun iptali davası denir.

Tasarrufun iptali davasının amacı borçlunun takip işlemlerinden önce malları üzerinde üçüncü kişi ile gerçekleştirdiği ve alacağın tahsili işlemini imkânsız kılan tasarruf işlemlerinin alacaklı bakımından iptalini sağlamaktır. Tasarrufun iptali davası ile aslında borçlunun tasarrufu tamamen geçersiz kılınmamaktadır. İptal davasını kazanan alacaklı, dava konusu malı borçlunun malıymış gibi haczettirip sattırır ve satış bedelinden alacağını alır. Satıştan bir para artması durumunda tasarruf tamamen geçersiz sayılmadığından borçluya değil, mülkiyeti tasarrufun iptali davası ile iptal edilen üçüncü kişiye verilir.

İptal davasına konu olan işlemler, hukuken geçerli olan ve alacaklıyı zarara sokan işlemlerdir. Geçersiz işlemler bu davaya konu olamaz. Yine sadece iradi işlemler bu davaya konu olabilir. Bir mahkeme kararı sonucu yapılan devirler veya tasarrufun diğer tarafı üçüncü kişinin cebri icra yoluyla satın aldığı mallar bu davaya konu edilemez.

Tasarrufun İptali (Borçlunun Alacaklıdan Mal Kaçırmasını Engelleme) Davasının Şartları

İptal davasına konu en önemli tasarruflar ivazsız yani hiçbir karşılık alınmadan bağışlama yoluyla yapılan tasarruflardır. Eğer borçlu hacizden, haczedilecek mal bulunamaması nedeniyle alacaklıya aciz vesikası verilmesinden veya borçlunun iflas etmesi tarihinden itibaren geriye doğru iki yıl içinde herhangi bir malını ivazsız olarak devretmişse bu tasarrufun iptali mümkündür. Mesela bir takipte alacaklı, borçlunun haczi kabil hiçbir malı bulunamadığından 2014 yılında aciz vesikası almış ise ve borçlu 2012-2014 yılları arasında herhangi bir malını ivazsız olarak devretmiş, bağışlamışsa alacaklı bu tasarrufu iptal ettirebilir. Ancak bu işlem 2011 ve daha öncesinde yapılmış ise iptal edilemez. Evlenme, doğum günü, bayram, sünnet töreni gibi nedenlerle borçlunun üçüncü kişiye karşılıklı olarak verdiği ve normal kabul edilecek hediyeler bu davaya konu edilemez.

Kanun, bazı işlemleri gerçekte ivazlı olsalar bile bağışlama olarak kabul ederek iptale tabi kılmıştır. Haciz, aciz veya iflastan geriye doğru iki yıla kadar karı, koca, alt ve üst soy, üçüncü dereceye kadar olan kan ve kayın hısımlar ile evlat edinen ve evlatlık arasındaki ivazlı tasarruflar da ivazsız kabul edilmiş ve iptale tabi kılınmıştır.

Borçlu üçüncü kişiyle yaptığı tasarruf işleminde verdiği malın çok altındaki bir değerde mal veya para almışsa yani ivazlı fakat ivazlar arasında aşırı fark olan tasarruflar ivazsız olarak kabul edilir ve iptale tabidir.

Borçlu, kendisine veya üçüncü kişi yararına kaydı hayat şartı ile irat (örneğin kira geliri) ve intifa hakkı tesis ettiği sözleşmeler ve ölünceye kadar bakma sözleşmeleri de aynı şekilde ivazsız kabul edilir ve iptale tabidir.

Borçlunun borca batık ve ödemeden acz içinde olduğu hallerde, haciz veya aciz vesikası alınmasından önceki bir yıla kadar yaptığı bazı tasarruflar da iptale tabidir. Mesela borçlu alacaklılardan birine daha önce vermediği halde sonradan borcunun teminatı olarak rehin vermiş ve bu suretle diğer alacaklılarını zor duruma sokmuşsa zarar gören alacaklılar bu tasarrufu iptal ettirebilir. Para veya alışılmış ödeme araçları dışında başka araçlarla yapılan ödemeler de bir yıla kadar iptale tabidir. Borçlu, borcunu vadesi gelmediği halde ödemişse başka bir alacaklı bu tasarrufu iptal ettirebilir. Borçlu alacaklıyı zarara sokmak için üçüncü bir kişinin şahsi hakkını tapuya şerh ederek alacaklıya karşı güçlendirmişse bunun iptali de mümkündür. Bu tasarruflar bakımından iptal davasında borçlunun tasarruf işlemini yaptığı üçüncü kişi, borçlunun borca batık halinde olduğunu bilmediğini ispat ederse dava dinlenmez ve alacaklının tasarrufun iptali talebi reddedilir. Böylece davalılardan olan üçüncü kişiye malı kaybetmesini önleyecek bir kurtuluş imkânı getirilmiştir.

Kanunun 280. Maddesinde borçlunun alacaklılarına zarar verme kastı nedeniyle gerçekleştirdiği tasarrufların iptali düzenlenmiştir. Alacaklıya zarar verme kastıyla borçlunun yaptığı tasarruflar, tasarrufun diğer tarafı üçüncü kişi tarafından bu kastın bilindiği ölçüde iptal edilir. Bunun için davacı olan alacaklının davalılardan olan borçlunun mal kaçırma kastında olduğunu ve diğer davalı üçüncü kişinin de bu kastı bilerek malı aldığını ispatlamalıdır. Ayrıca bu tasarrufların iptal davasına konu edilebilmesi için tasarruf işleminin gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde alacaklının borçluya karşı haciz veya iflas yoluyla takip başlatmış olması gerekir.

Tasarrufun İptali Davası Açma Süresi

Tasarrufun iptali davasını açma süresi, tasarrufun yapıldığı tarihten itibaren beş yıldır. Bu bir hak düşürücü süredir. Bu davayı ancak borçluya karşı yaptığı icra takibinde haczettirecek bir mal bulamadığından kesin veya geçici aciz vesikası olan alacaklı açabilir.

Tüm bunlar haricinde borçlunun kendine kendine karşı hileli olarak haciz başlatması, satış ihalesinde 2. teklifi verip bu teklifin çok yüksek olması gibi bir çok yol ile mal kaçırması mümkündür.

Siz de “Alacaklı olduğum borçlu mal kaçırıyor ne yapabilirim?”, “Borçluyken yapılan elden çıkarma işleminin iptali mümkün müdür?”, “Nasıl mal kaçırılır” gibi sorunlarla karşı karşıya iseniz zaman kaybetmeden Mıhcı Hukuk Bürosunun uzman icra avukatına başvurmalısınız.

Düzenleme : Sayfa aşağısında onlarca yorum ve cevap oldu. Mutlaka sizin sorunuzla alakalı bir soru cevap durumu mümkündür. Bu bakımdan yorumları okumanızı rica ediyorum. Dava açmak için bize ulaşabilirsiniz veya sorunuz için sağ alttaki kutucuktan ulaşabilirsiniz.