Vakıf Nasıl Kurulur?

VAKIF NASIL KURULUR? VAKIF KURULUŞ İŞLEMLERİ VE GEREKLİ BELGELER

Yazımızda vakıfların nasıl kurulduğuna ve tesciline değineceğiz ancak buradaki işlemleri hukuki açıdan problem çıkmaması için vakıflar hukuku avukatı ile çalışmanız hem zaman kazanmanızı sağlayacak hem de hukuki problemlerin ve davaların önüne geçmenizi sağlayacaktır. Anayasa’nın 33.maddesine göre herkesin önceden izin almaksızın vakıf kurma hürriyeti mevcuttur. Vakıflarla ilgili düzenlemeler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 5737 sayılı Vakıflar Kanunu ve Vakıflar Yönetmeliğinde yer almaktadır. Bunlar dışında da 5072 sayılı Vakıf ve Derneklerin Kamu Kurum ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun, Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Kadastro Kanunu, İmar Kanunu, Mera Kanunu, Belediye Kanunu, Vergi Mevzuatına İlişkin Kanunlar ve Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği gibi hukuki düzenlemelerde vakıflara ilişkin hükümler mevcuttur.

Vakıf

Vakıf, gerçek kişilerin yani bireylerin veya tüzel kişilerin yani kurum ya da kuruluşların yeterli mal ve haklarını belirlenmiş sürekli bir amacı gerçekleştirmek niyetiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır.

Vakıf Kurabilecek Kişiler

Hukukumuzda vakıf kurabilecek kişiler herhangi bir sayıya bağlı olmamakla birlikte fiil ehliyetine sahip olması gerektiği özellikle belirtilmiştir. Yani yasal temsilcilerin izni olsa dahi tam ehliyete sahip olmayan kişiler vakıf kuramamaktadırlar. Ancak ölüme bağlı tasarruflarla vakıf kurulma işlemleri gerçekleşiyor ise bu durumda kişilerin vasiyetname düzenleme ehliyetine sahip olan herkes kurabilmektedir. Vasiyetname düzenleyebilmek için ise 15 yaşını doldurmuş neyin iyi neyin kötü olduğunu anlama iradesine sahip olabilmek gerekmektedir.

Ayrıca vakıf kurmak isteyen kişilerin gerekli işlemlerin yapılmasından önce adli sicil kayıtlarının kontrol edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte medeni hakları kullanma ehliyetini kaybeden, görevlerini sürekli olarak yapmasına engel olacak bir hastalığı ya da maluliyeti bulunan, nitelikli hırsızlık, nitelikli yağma, nitelikli dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, sahtecilik, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, kaçakçılık suçları, devletin güvenliğine karşı işlenen suçlardan birinden ceza alanlar vakıf kuramamaktadır.  Yahut vakıf kurulduktan sonra yukarıda belirtilen bu eylemleri gerçekleştiren ve bu suçları işleyerek ceza alan kişiler ise vakıf organları tarafından kuruculuğu sonlandırılmaktadır.

Tüzel kişiler yani kurum ya da kuruluşların vakıf kurmak istemeleri halinde ise bunun yetkili organları vasıtası ile olması gerekmektedir. Bu yetkinin tüzel kişinin ana statüsünde yer alan bir karar ya da Genel Kurulu’nun alacağı kararla olması gerekmektedir. Ayrıca kuruluş statüsünde vakıf kurabileceğine ve vakfa mal varlığı verebileceğine dair maddeler de bulunmalıdır.

Yabancılarda ülkemizde vakıf kurabilmektedirler. Ancak kurucusunun Türkiye’de yerleşik olarak bulunma zorunluluğu mevcuttur.

Ayrıca vakıflarda üyelik sistemi bulunmadığından ve vakfın kurucusunun vefat etmesi, iş göremez hale gelmesi, medeni haklarını kullanma yetisini kaybetmesi halinde boşalan kurucu statüsü için yeni mütevelli alınması gerekmektedir.

Vakfın Amacı

Kurulmak istenilen vakfın amacı; Anayasa’ya, kanuna yani hukuka, genel ahlaka, milli birliğe ve milli menfaatlere aykırı veya belirli ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek niyetinde olmamalıdır. Bunun yanında hukuka uygun, belirgin, anlaşılabilir ve sürekli bir amacı olmalıdır.

Ayrıca vakfın malvarlığı vakfın amacını gerçekleştirmeye yeterli olmalı, vakfın amaç ve devamını imkânsız ya da yararsız hale getirecek nitelikte olmamalıdır.

Vakıf Kuruluş Şekli – (Vakıf Nasıl Kurulur?)

Vakıf kurma iradesi, noterde düzenleme şeklinde yapılacak bir resmi senetle yani vakıf senedi ile ya da ölüme bağlı tasarrufla yani vasiyetname şeklinde olmak üzere 2 şekilde yapılabilmektedir.

Vakıf Senedi ile Vakıf Kuruluşu

Resmi senetle vakıf kurma işlemi temsilci aracılığıyla yapılabilmektedir. Ancak temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş ve vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirtildiği bir belge ile verilmiş olması gerekmektedir.  Yani söz konusu senet, Noterlik Kanunu’nda belirtilen düzenleme şekline uygun olmalıdır. Ayrıca kurma senedinin içeriğinde hukukumuza göre bulunması gereken unsurlar ise şunlardır;

1. Vakfın adı; kanuna, genel ahlaka, adaba aykırı olmamalı, vakfın amaçları ile uyumlu olmalı, herhangi bir kamu kurum ya da kuruluşunun ismi olmamalıdır.
2. Vakfın amacı; hukuka uygun, belirgin, anlaşılabilir olmalı, süreklilik arz etmelidir.
3. Bu amaca özgülenen mal varlığı değerleri ve haklar; kurucuya ait olmalı ve amacını en az başından gerçekleştirmeye yetmelidir. Mal varlığı nakit para ise paranın vakıf adına Türkiye’de kurulmuş olan bir bankaya vakıf kurucularının her birinin hesabına ayrı ayrı yatırılıp vakıf adına bloke edilerek dekontunun tescil başvurusu yapılan mahkemeye ibrazı gerekmektedir. Mal varlığı taşınmaz ya da taşınır bir malvarlığı ise değer tespitinin mahkeme tarafından yaptırılması ve ilgili sicillerine vakıf adına tescili sağlanmalıdır. Ayrıca ilgili banka, bloke işlemleri için vergi numarası da istemektedir. Bu nedenle vakıf senedinin hazırlanmasının ardından vakfın merkezinin bulunduğu yerdeki ilgili Vergi Dairesi’ne başvurarak potansiyel vergi numarası alınmalıdır.
4. Vakfın örgütlenme ve yönetim şekli; vakfın bir yönetim organı olması zorunludur. Bunun yanında Mütevelli Heyeti ve Denetim Birimi olması da gerekir. Bu organların kaç kişiden oluşacağı, toplantı ve karar yeter sayıları, görev ve yetki sınırları belirtilmelidir. Ayrıca kurucuları arasında kamu görevlileri olması halinde görev unvanlarını kullanarak görev almaması gerekmektedir.
5. Vakfın yerleşim yeri; vakfın faaliyetlerini yürüttüğü ve merkezinin bulunduğu yerdir. Adresin açıkça ve ayrıntılı olarak yazılması zorunludur.

Vakıf senedinin en az 6 adet hazırlattırılması işlemlerin sağlıklı yürütülmesi açısından gereklidir. Zira 1 tanesi Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne, 3 tanesi tescil işlemleri sırasında ilgili mahkemeye, 1 tanesi mal varlığının bloke işlemleri gerçekleştirilirken ilgili bankaya verilerek 1 adet de kişinin elinde kalmaktadır.

Vakıf seneti, noterde onaylanmasının ardından bir örneği 7 gün içerisinde Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne gönderilmektedir. Ayrıca vakıf senedinin düzenlenmesinin ardından vakfın kurulması için yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak tescil işlemlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yani, tescil işlemlerinin ardından tüzel kişilik kazanmaktadır. Bunun ardından vakfın kurulması ile birlikte özgülenen mal ve haklar, vakıf tüzel kişiliğine geçmektedir.

Vakfın amacı ve buna özgülenen mal değerleri unsurlarında eksiklik yok ise diğer unsurlarda eksiklik olması halinde bunlar tescil işleminden önce vakfın yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkeme’si tarafından tamamlatma yoluna gidilmektedir.

Vasiyetname ile Vakıf Kuruluşu

Ölüme bağlı kurulması istenen vakfın işlemleri, vasiyetnamede bulunması halinde gerçekleştirilmektedir. Söz konusu vasiyetname ise el yazısı ya da sözlü biçimde olabilir. Bunun haricinde mevzuatta başka düzenlemeler de mevcut olup bunları da değerlendirmek gerekmektedir.

Vakıf kurma işlemi, miras sözleşmesinde de belirtilebilmektedir. Bu durumda da vasiyetname gibi sonuç doğurmaktadır.

Vakıf Tescil İşlemleri

Vakıf tescil işlemleri, vakıf kuruluş işlemlerinin türüne göre farklı şekilde gerçekleştirilmektedir. Buna göre;

1. Resmi vakıf senetleri ile kurulan vakıflarda vakfeden, vakfedenin vefatı halinde mirasçılarından biri tarafından vakfın tescili için başvuruda bulunulabilinmektedir.
2. Ölüme bağlı tasarruflarla kurulan vakıflarda ise ilgililerin ya da ilgili Sulh Hâkimi’nin bildirimi üzerine ya da Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce ilgili mahkemeye başvuruda bulunabilir. Eğer tenfiz memuru atanmış ise vakfedenin mirasçısı ya da vakfeden tarafından tescil talebini tenfiz memuru yapmaktadır.
3. Her iki durumda da tescil talebi için başvuruda bulunması gereken kişiler, başvuruda bulunmaz ise vakfın tescili için resmi vakıf senedinin düzenlenmesinden itibaren ya da vasiyetnamenin açılmasından itibaren Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunulabilinmektedir.

Vakfın merkezinin bulunduğu yerdeki ilgili Asliye Hukuk Mahkeme’si tescil talebini evrak üzerinden ya da gerekmesi halinde ilgilileri dinleyerek de vakfın geçerlilik şartlarına sahip olup olmadığını araştırmaktadır. Sonucun olumlu olması halinde ise söz konusu mahkeme vakfın tesciline karar vermektedir.

Bu tescil kararına karşılık, vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile kaydedilmektedir. Ayrıca mahkemenin tescil adına yaptığı kabul ya da red kararı Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne tebliğ edilmektedir. Bu tebliğ ile karara karşılık 1 aylık olan temyiz süresi işlemeye başlamaktadır. Bu süre içerisinde başvuran ya da Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilebilmektedir.  Ancak temyiz süresinin ardından işlemler kesinleşerek vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndeki merkezi sicile de kaydolunur ve Resmi Gazete’de ilan edilerek kuruluş işlemleri sonlandırılmaktadır. Vakıf nasıl kurulur?