Mirastan Çıkarma

Mirasbırakan konumundaki kişiler, yaşamları boyunca yakınları ile yaşadığı sorunlar sebebi ile onları mirastan mahrum bırakmak isteyebilirler. Yalnız bir mirasçı mirasçılıktan çıkarılabileceği gibi birden fazla mirasçı da mirastan ıskat edilebilir. Muris ile mirasçıları arasındaki sorunların dışında, belirli durumlarda muris mirasçısının menfaat kaybını minimuma indirebilmek için de mirastan çıkarma yoluna gidebilir. Mirasçının borçları nedeniyle payına düşen tüm terekenin alacaklılarına verilmesinin önlenmesi bu duruma örnek verilebilir. Kamuoyunda ‘evlatlıktan ret’ şeklinde bilinen bu işlem için Medeni Kanunumuz belirli şartlar aramaktadır. Mirasçılıktan çıkarma ile ilgili önemli sorulara cevap vererek bu şartları açıklayacağız.

Mirastan Nasıl Çıkarılabilir?

Mirastan çıkarma(ıskat), mirasbırakanın saklı paylı mirasçılarına karşı yapılmaktadır. “Saklı pay”  kavramı ile mirasbırakanın kendi tereke üzerindeki tasarrufları kısıtlanmıştır. Kural olarak saklı paylı mirasçının saklı payı üzerinde muris tarafından herhangi bir işlem yapılamaz. Muris,  saklı paylar dışında kalan malvarlığı üzerinde ise dilediğince tasarrufta bulunabilecektir.(Örneğin; bağışta bulunabilir, vasiyetname düzenleyebilir.)Kanunumuza göre saklı pay sahibi mirasçılar; mirasbırakanın altsoyu(çocukları, torunları),anne-babası, evlatlığı ve sağ kalan eşidir.

Saklı Paylı Mirasçıların Saklı Pay Oranları 

Saklı pay oranları her bir mirasçı için ayrı oranlarda belirtilmiştir. Saklı payın oran hesabı ‘yasal miras payı’ üzerinden yapılacaktır. Yasal miras payı ise her bir somut olayda, mirasbırakanın ardında bıraktığı mirasçıların kimlerle beraber mirasçı olduğuna göre değişecektir. Örneğin sağ kalan eşin, murisin çocukları ile mirasçı olduğu durumda yasal miras payı ¼ iken miras bırakanın anne-babası ile mirasçı olması durumunda ise   ½ olacaktır.

Saklı pay oranları

• Altsoy(çocuk, torun, torunun çocuğu…) için yasal miras payının yarısı
• Anne-baba için yasal payın dörtte biri
• Sağ kalan eş için; altsoy veya anne-baba ile mirasçı olursa yasal miras payının tamamı, diğer hallerde ise yasal miras payının dörtte üçüdür.

Mirastan Çıkarma Sebepleri Nelerdir?

Mirastan çıkarma kanunda sayılan iki sebepten birine dayandırılmak zorundadır.

1. Mirasçının, mirasbırakan veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş olması, 2.
2. Mirasçının, mirasbırakan veya mirasbırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş olması.

İlk sebepte yer alan ‘yakınları’ ifadesi ile sadece akrabalık ilişkisi kastedilmemiştir. Murisin değer verdiği samimi bir arkadaşı da yakını olarak değerlendirilebilir. Kimin ya da kimlerin ‘yakın’ sayılacağı her bir olayda hakim tarafından ayrıca belirlenecektir. Mirasbırakan veya mirasbırakanın yakınlarına karşı işlenmiş olan ağır suçtan dolayı mirasçının ceza almış olması gerekmez. Örneğin soruşturulması şikayete bağlı bir suçta mirasbırakanın/yakınının şikayette bulunmaması ya da davanın zamanaşımına uğraması durumlarında mirasçı ceza almayacaktır. Ancak mirastan çıkarma bakımından önemli olan ceza hukuku anlamında suçun oluşmasıdır. Suçun oluştuğunun tespit ve ispatı halinde mirastan çıkarma geçerli olacaktır.

İkinci sebepte ise Aile Hukuku yükümlülüklerinden söz edilmektedir. Eğitim, bakım ve destek yükümlülükleri Aile Hukukuna dayanmaktadır. Çeşitli Yargıtay kararlarında  ‘kişinin çocuklarının geçim ve bakımlarıyla ilgilenmemesi, anne-babasının telefonlarını yüzlerine kapaması, ahlaka aykırı bir iş yapması/hayat sürmesi, mirasbırakanın onur ve haysiyetine karşı davranışlarda bulunması’ gibi durumlar mirasçılıktan çıkarmaya dayanak olarak kabul edilmiştir.

Mirasçılıktan Çıkarma Hangi Şekillerde Yapılabilir?

Mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufları (vasiyetname, miras sözleşmesi ) ile yapılabilir. Uygulamada çoğunlukla vasiyetname yoluyla mirasçılıktan çıkarma ile karşılaşılmaktadır. Mirasbırakan mutlak suretle ‘çıkarma sebebini’ belirtmek zorundadır. Şayet çıkarma sebebi belirtilmemişse çıkarma saklı payın dışında yerine getirilecektir. Yani mirasçının yasal payından saklı payının düşülmesi sonucu kalan değerler için mirastan çıkarılacaktır.

Borç Ödemeden Aciz Olan Mirasçı Bu Sebeple Mirastan Çıkarılabilir Mi?

Mirastan çıkarma ancak söz konusu mirasçının mirasbırakanın altsoyu olması durumunda bu sebebe dayanabilecektir. Hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan mirasbırakanın altsoyu saklı payının yarısı için mirastan çıkarılabilecektir. Saklı payın yarısı mirasçılıktan çıkarılan altsoyun doğmuş ya da doğacak çocuklarına özgülenmek(tahsis edilmek, hasredilmek) zorundadır. Burada amaç borçları nedeniyle faydalanamayacak olan mirasçının menfaatini korumaktır.

Miras açıldığı sırada borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa(borç ödenmiş, ibra edilmişse vb.) veya belgede belirtilen borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçının istemi bulunması halinde iptal edilir.

Mirasçılıktan Çıkarılmanın Sonuçları Nelerdir?

Mirasçılıktan çıkarılmanın en önemli sonucu, çıkarılan kişinin mirastan pay alamaması ve ‘tenkis davası’ açamamasıdır. Tenkis davası, saklı pay sahibinin saklı payının ihlali gerekçesiyle açtığı davadır. Geçerli bir mirasçılıktan çıkarmada mirasçı tenkis davası açamayacaktır. Mirasbırakan başka türlü bir tasarrufta bulunmadıkça çıkarılan kişinin payı, o kişi mirasbırakandan önce ölmüş gibi varsa altsoyuna yoksa mirasbırakanın yasal mirasçılarına kalacaktır. Bu durumda mirasçılıktan çıkarılan kişinin altsoyu, o kişi mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir. Dede, baba ve torun sıfatlarından yola çıkarak bu durumu bir örnekle açıklayalım. Mirasbırakan konumunda olan ‘dede’ oğlunu yani  ‘baba’yı mirasçılıktan çıkarmıştır. Böylelikle babanın altsoyu olan ‘torun’ babası hayatta olmasına rağmen saklı pay sahibi mirasçı olacaktır.

Mirasçılıktan Çıkarılmaya Karşı İptal Davası Açmak Mümkün Müdür?

Mirasçılıktan çıkarılan kişi çıkarmadan yararlanan mirasçı ya da vasiyet alacaklısına karşı dava açabilir. Mirastan çıkarma sebebi çıkarmadan yararlanan mirasçı ya da vasiyet alacaklısı tarafından ispat edilememiş ya da tasarrufta sebep belirtilmemişse çıkarma saklı pay dışında yerine getirilir. Çıkarmanın mirasbırakanın düştüğü açık bir yanılgıya dayandığı durumda ise mirastan çıkarma geçersiz olacaktır. Borç ödemeden aciz belgesinin hükmünün kalmaması, belgedeki borcun miras hissesinin yarısından fazla olmadığı durumlarda da mirastan çıkarılmanın iptali istenebilir.

İptal davası ölenin yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacaktır. Dava mirastan çıkarılanın mirasbırakanın tasarrufunu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve her halde iyiniyetli davalılara karşı 10 yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı 20 yıl içerisinde açılmalıdır.