Kentsel Dönüşümde Riskli Yapı Tespiti ve İtirazı

Ülkemizde meydana doğal afetler çok sayıda can ve mal kaybına sebep olmuşlardır. Bu can ve mal kayıpları aslında doğal afetlerden ziyade şehircilik standartlarına uygun olarak inşa edilmeyen yapılardan kaynaklı olup bu anlamda riskli yapıların tespiti ve bu yapıların sağlam, depreme dayanıklı bir forma dönüştürülmesi, gereklilik hatta zorunluluk haline gelmiş bulunmaktadır. Kentsel dönüşümde riskli yapıların tespiti, bu tespite ilişkin gerçekleşen itirazların karara bağlanması, tüm bu süreçlerin adeta bel kemiğini oluşturmaktadır. Biz de bu yazımızda riskli yapıların tespiti ve bu tespite ilişkin itirazların pozitif hukuktaki yani afet riskli alanların dönüştürülmesi hakkında kanundaki yerini incelemeye çalışacağız.

Kentsel Dönüşümde Riskli Yapı Ne Demektir?

Öncelikle olarak konuya girişte riskli yapı ve riskli alan kavramlarının tanımını yapmanın doğru olacağı kanısındayız. Afet Riski Altında Kalan Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun yani Kentsel Dönüşüm Kanununun 2.maddesinin ç bendine göre riskli alan, zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alanı, riskli yapı ise aynı maddenin d bendine göre riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü tamamlamış olan ya da yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere dayanılarak tespit edilen yapıyı ifade etmektedir.

Kentsel Dönüşümde Riskli Yapı Nasıl Tespit Edilir?

Kentsel dönüşüm kapsamında bir yapının riskli olup olmadığını tespit edebilmek için ilgili yapının bakanlıkça hazırlanan yönetmelikteki usul ve esaslara uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bu anlamda öncelikli olarak yapı malikleri veya kanuni temsilcileri tarafından ilgili yapının riskli olup olmadığı bakanlıkça lisans verilen kuruluşlara yaptırılmakta ve sonuç belediyeye veya idareye bildirilmektedir.Bununla birlikte Bakanlık bu konuda ilgili yapının riskli olup olmadığının tespit edilmesini süre vererek yapı maliklerinden veya kanuni temsilcilerinden isteyebilmektedir. Verilen süre içerisinde bu tespit yapılmazsa riskli yapı tespiti bakanlık veya idare tarafından yapılmakta veya yaptırılmaktadır. Bu kapsamda Bakanlık aynı yukarıda bahsedildiği gibi bu sefer idareden ilgili yapıyla ilgili tespit işleminin yapılmasını süre vererek isteyebilmektedir. (Afet riski altında kalan alanların dönüştürülmesi hakkında kanun md. 3)

Yukarıda bahsi geçen hükümden de anlaşılacağı üzere kanun koyucunun bir bakıma kentsel dönüşümde riskli yapının tespit edilmesi konusunu bir hayli önemsemektedir. Bu tespitin yapılması noktasında öncelikli olarak yapı maliklerine veya kanuni temsilcilerine daha sonra ise idareye büyük görevler düşmektedir. Riskli yapının tespit edilmesi hususunda bakanlıkça belirtilen usul ve esaslara hakim olan bir kentsel dönüşüm avukatının bu sürecin ayrılmaz parçası olması gerektiği kanaatindeyiz. Çünkü bu alandaki usul ve esaslar noktasında kendisini çok iyi bir şekilde yetiştirmiş olan bir avukatın hiç şüphesiz bu sürecin etkin ve verimli bir şekilde işlemesinde büyük katkısı olacaktır.

Kentsel Dönüşümde Riskli Yapıya İtiraz Nasıl Yapılır?

Riskli yapı tespitiyle ilgili bir diğer önemli konu ise bu yapıların tespitinden sonra yapı maliklerinin veya kanuni temsilcilerinin bu riskli yapı tespitine ilişkin itiraz hakkının doğmasıdır. Yapı maliki veya kanuni temsilcisi tespit işleminden sonra 15 gün içerisinde verilen bu karara karşı itiraz edebilme hakkına sahiptir. Bu riskli yapı tespitine itiraz üniversitelerin ilgili disiplinlerinde faaliyet gösteren 4 öğretim üyesi ve Bakanlıkça bakanlıkta görevlendirilen 3 kişinin katılımıyla oluşturulan teknik heyetler tarafından incelenip karara bağlanmaktadır. (Afet riski altında kalan alanların dönüştürülmesi hakkında kanun md. 3)

Bir başka nokta olarak ise aynı kanunun 4.maddesinde yer alan önemli bir düzenlemeden bahsetmek istiyoruz.4.maddenin 3. fıkrasına göre, uygulama sırasında Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından talep edilmesi hâlinde, hak sahiplerinin de görüşü alınarak, riskli alanlardaki yapılar ile riskli yapılara elektrik, su ve doğal gaz verilmez ve verilen hizmetler kurum ve kuruluşlar tarafından durdurulur, denilmektedir. Bu hükümle kanun koyucunun, riskli yapının henüz yıkılmadan uğrayabileceği bir afetten dolayı hasar görmesini göz önüne alarak bu hasarın elektrik, su ve doğal gaz şebekelerini de etkilemesi sonucu olası daha büyük felaketlerin yaşanmasının önüne geçilmesini amaçlamış olabileceği düşüncesindeyiz.

Sonuç olarak kentsel dönüşümde riskli yapının tespiti ve itirazı ve buna ilişkin itiraz konularını ana hatlarıyla sade bir dil kullanarak ele almaya çalıştığımız bu yazımızda yaşanabilir ve imar standartlarına uygun yapıların inşa edilmesini hedef alan bu uygulamanın ülkemiz açısından son derece  etkili sonuçlar doğuracağı kanaatiyle kentsel dönüşüm sürecinin ülkemiz açısından önemini bir kez daha vurgulamak istiyoruz. Kentsel dönüşüm sürecinde riskli yapının tespitine ve bu riskli yapı tespitine itiraz söz konusu ise kentsel dönüşüm alanında uzman bir avukat ile çalışmanız ileride çok büyük maddi kayıpların önüne geçebilecektir.