Gümrükte El Konulanların İadesi

Gümrük, ülke sınırlarına girilirken ya da çıkılırken hem ülke vatandaşlarının hem de vatandaş olmayanların eşya ve malları üzerinde gerekli denetimlerin yapıldığı ve vergilerin ödendiği bir kurumdur. Bu kapsamda bazı durumlarda ürünlere de gümrükte el koyulduğu durumlar da yaşanabilmektedir.

Gümrükte El Koyma

Yolcular kimi zaman beraberinde eşyalar getirebilmektedir. Bunlarda gümrükten kontrol edilerek ülkeye giriş çıkışı yapıldığından bazı durumlarda el konulabilmektedir. Ya da marka olan bir ürünün sahibinin izni olmadan ithal ya da ihraç edildiği durumlarda marka hakkına tecavüz oluşmaması için ihtiyadi tedbir niteliğinde el konulabilmektedir. Bunun yanında kaçak eşya, silah, uyuşturucu madde, taşıt ve diğer tüm bu nitelikteki ürünlere el konulabilmektedir. Ayrıca gümrük bölgesinde belirlenen kapı ve yollardan başka yerlerden girmek, çıkmak ya da geçmek de yasaktır.

El koyma işlemi, Gümrük Müdürlüğü tarafından uygulanan bir idari tedbir kararıdır. Ancak bazı durumlarda da Ceza Kanunları’nın öngördüğü bir yaptırım olarak da uygulanabilmektedir. El koyma işleminin yapıldığı her iki durumda da el konulan eşya ile ilgili tespit ve teslim tutanağı düzenlenmektedir. Bu tutanağa ise el konulan eşyanın cinsi, miktarı, markası, tipi, modeli, seri numarası gibi tüm ayırt edici özellikler ayrıntılı bir şekilde yazılması gerekmektedir.

Tahlili gereken bir ürün ise en az iki tahlilin yapılabileceği miktarda numune alınarak tahlilin yapılması gerekmektedir.  Tahlili gereken ürün birden fazla ise her çeşit eşyadan ayrı ayrı alınarak tahlil yapılması gerekmektedir.

El konulan eşyalar ise en yakın gümrük idaresine ya da kaçak eşya depolama yerlerine gönderilmektedir. Ayrıca bazı eşyalarda doğrudan şu birimlere gönderilmektedir;

1. Deniz taşıtları, gümrük idaresinin belirlediği liman başkanlıklarının gözetiminde en yakın liman işletmesine,
2. Hava taşıtları, gümrük idaresinin gözetiminde devlet hava meydanı işletmesi müdürlüklerine,
3. Nükleer madde, radyoaktif maddeler ve bu tarz maddelerin oluşmasını sağlayan maddeler ve araçlar; gümrük idaresinin gözetiminde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yapılacak değerlendirme kapsamında bu kuruma ya da uygun göreceği başka birime,
4. Kimyasal maddeler, gümrük idaresinin gözetiminde Toprak Mahsulleri Ofisi Afyon Alkoloidleri Fabrikasına veya kimyevi ürün yapan kamu kuruluşlarına,
5. İlaçlar ve sular; gümrük idaresinin gözetiminde Sağlık Bakanlığı’nın ilgili müdürlüğüne,
6. Gıda maddeleri, hayvansal ürünler, su ürünleri ve canlı hayvanlar; gümrük idaresinin gözetiminde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın ilgili müdürlüğüne,
7. Kıymetli maden, kıymetli taşlar, TL banknotları, döviz, sahte paralar; gümrük idaresinin gözetiminde TC Merkez Bankası’nın ilgili müdürlüğüne,
8. Kültür ve Tabiat Varlıkları; gümrük idaresinin gözetiminde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ilgili müdürlüğüne,
9. Nesli tükenmekte olan canlı hayvan ve bitkiler; gümrük idaresinin gözetiminde Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın ilgili müdürlüğüne,
10. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamındaki kitap, dergi, resim, tablo, kaset, CD, VCD, DVD gibi ürünler; gümrük idaresinin gözetiminde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ilgili müdürlüğüne gönderilmektedir.

Bunun yanında kimi zaman buralara teslim edilmesi mümkün olmayan ya da teslim edilecek yerin kapasitesini aşan nitelikteki ürünlere de el konulabilmektedir. Bu durumda gümrük idaresi, illerde valinin ilçelerde kaymakamın onayı ile özel kişi ve kuruluşların depolarında yani yediemin sıfatıyla buralara teslim edilebilmektedir. Ancak iadeye konu ürünlerin nükleer, radyoaktif, bulaşma ihtimali olar ürünler ya da silah, uyuşturucu madde gibi ürünler olması halinde ise bu durum söz konusu olmamaktadır.

Gümrükte El Konulan Ürünlerin İadesi

Ülkeye girişte el konulan ürünlerin iade işlemleri ürünün el koyma nedenine göre farklılık göstermektedir. Ancak genel olarak ürünleri gümrükten geri alabilmek için, Gümrük Bakanlığı’ndaki özet beyan işlemlerinin ürünün niteliğine bağlı olan belirli sürelerde tamamlanması gerekmektedir.

Ayrıca el konulan ürün, bazı vergisel yükümlülükler nedeni ile gümrükten çıkarılamadığı takdirde, kişinin öncelikle eksik kalan bu vergisel yükümlülüklerini tamamlaması ve ardından da belirli süreler dahilinde işlemlerini tamamlaması gerekmektedir.

Ancak el konulan ürün kaçak nitelikte olan, ambalajlarında bandrol, etiket, hologram, pul, damga veya benzeri nitelikteki işaretleri bulunmayan tütün ve tütün ürünleri ise gümrük idaresince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ilgili kişileri tarafından öğütülerek, sanayi tesislerinde yakılarak, parçalanarak, silindir ile ezilerek ve toprağa gömülerek yok edilmektedir. El konulan ürün alkollü içki niteliğinde ürün ise gümrük idaresince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ilgili kişileri tarafından dökülerek, kırılarak ve benzeri yöntemlerle değersiz veya kullanılamaz hale getirilerek yok edilmektedir.

Genel olarak tüm el koyma işlemlerinde gümrük idaresine en kısa sürede başvurularak veya niteliğine göre el koyma kararına karşı idare mahkemesinde dava açarak ürünün iadesi için işlemlere başlanılması gerekmektedir.

Ayrıca Ceza Kanunları çerçevesinde el koyma tedbirinin uygulanması halinde ise ilgili soruşturma aşamasına ya da yürütülen ceza davasına başvurularak ürünlerin iadesi ile ilgili el koyma tedbirinin kaldırılması amaçlı süresinde başvuruların yapılması gerekmektedir.

İade kararının idari yoldan ya da ceza davası sırasında alınmasının ardından 30 günlük süre içerisinde ürünün gümrük idaresinden ya da ürünün bulunduğu yerden alınması gerekmektedir. Zira aksi halde tasfiye işlemlerine konu olabilmektedir.

Bunların yanında ürün gümrükte bırakıldığı süre zarfında ödenmesi gereken muhafaza ücreti mevcut olup bu ücret ödenmeden gümrükten ürün çıkarılmamaktadır. Söz konusu ücret, ürünün gümrükte bırakıldığı süre ve ürünün değerinin binde biri ile orantılı olarak hesaplanmaktadır. Ancak el konulan ürünün muhafazası için soğuk hava deposu gibi ek önlemler alınması halinde ise muhafaza ücreti farklı yüksek oranlarda hesaplanmaktadır. Ayrıca bazı istisnai durumlarda sahibine yediemin olarak ürün bırakabilmekte ve bu durumlarda herhangi bir ücret ödenmemektedir.

Gümrükte El Konulan Malların Tasfiye İşlemleri

El konulan ürün, hiçbir şekilde gümrükten ve antrepolardan sahipleri tarafından çıkarılmadığı takdirde ürünlerin mülkiyeti kamuya geçirilmektedir. Kamuya geçirilmesinin ardında ürünler çeşitli şekillerde tasfiye edilmektedir. Tasfiye edilme yolları ise ihale yoluyla satış, yeniden ihraç amaçlı satış, perakende satış, kamu kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere tahsis, özel yolla ve imha şekillerindedir.

Sonuç olarak, gümrükte el konulanların iadesi için gereken işlemler, bu konuda uzman bir avukat yardımı ile yürütülmesi gereken işlemlerden olup en kısa sürede ve lehine yürütülmesi için gerekli olmaktadır.