Memnu Hakların İadesi

Hayatın içerisinde yasaklanmış hakların geri verilmesi olarak da duyduğumuz memnu hakların iadesi,  kamusal haklarından yoksun olan bir kişinin haklarını yeniden elde etmesini sağlayan hukuki başvuru yoludur.

Memnu Hakların İadesi İle İlgili Yasal Düzenlemeler

765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nda müebbeden memuriyetten men kavramı yani süresiz hak mahrumiyetine neden olan uygulama ile birlikte memnu hakların iadesi uygulaması mevcuttu.

Ancak 2005 yılında yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nu ile süresiz hak mahrumiyetine neden olan müebbeden memuriyetten men ve memnu hakların iadesi uygulamaları kaldırıldı. Bunların yerine 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53.maddesinde belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma uygulamasına yer verildi. Böylelikle kişi cezasını çektiği süre boyunca kanunda belirtilen bazı haklarını kullanamamasının yanında cezasının bitmesi ile birlikte kanunda belirtilen bazı istisnalar dışında hemen yasaklanan haklarına kavuşabilecekti.

Bu uygulamanın devam etmesinin yanı sıra eski yasal düzenlemelerden kaynaklanan sorunlar çıkması üzerine de 2006 yılında 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nda düzenlemeler yapılıp memnu hakların iadesi uygulaması geri getirilmiş ve 13. maddesinde yasaklanmış hakların geri verilmesi başlığı şeklinde düzenlenmiştir. Ayrıca 2012 yılında 6290 sayılı Adli Sicil Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile de bu konuda ek düzenlemeler yapılmıştır.

Memnu Hakların İadesi Başvuru Koşulları

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki diğer kanunlarda belirtilen suçlardan dolayı veya bu suçların belirli bir cezaya mahkûmiyet bağladığı hak kayıplarının giderilebilmesi için memnu hakların iadesi yani yasaklanmış hakların geri verilmesi uygulamasına başvurulabilir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde belirtilen beşinci ve altıncı fıkralar saklı kalmak kaydı ile memnu hakların iadesi yani yasaklanmış hakların geri verilmesi uygulamasına başvurma koşulları şunlardır;

1. Kişinin mahkûm olduğu cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren yani cezanın çekilerek tamamlanmasın ardından üç yıllık bir süre geçmiş olmalı, burada dikkat edilmesi gereken husus cezanın infazı tamamlanmalıdır yani denetimlik serbestlik ile çıkan bir kişi cezanın bir kısmı dışarıda infaz olmaktadır. Dolayısı ile infaz tam anlamıyla tamamlanmalıdır.
2. Kişi cezasının infazının tamamlandığı tarihten itibaren yani cezanın çekilerek tamamlanmasın ardından kanunda belirtilen süre boyunca yeni bir suç işlememiş olmalı, hayatını iyi halli olarak sürdürmeli ve bu hususta mahkemede bir kanaat oluşmalı,
3. Kişinin mahkûm olduğu cezasının infazına yani cezanın çekilerek tamamlanmasına genel af ya da etkin pişmanlık dışında başka bir hukuki nedenle son verilmesi halinde, kişi hakkında verilen hükmün kesinleştiği tarihten itibaren beş yıl geçmeli, (Ancak kişi hakkında verilen hükme üç yıl eklenilerek bulunulacak olan süreden az olamamaktadır.)

Memnu Hakların İadesi Başvuru Usulü

Memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi başvurusu için hükümlü ya da vekili, hükmü veren mahkemeye ya da hükümlünün ikametgâhının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemeye başvurmalıdır. Başvurulan mahkeme, memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi hususundaki kararını genellikle dosya üzerinden inceleme yaparak karar vermektedir. Yani duruşmada kendinizi anlatma durumunuz olmadığından dilekçeniz çok iyi hazırlanmış ve usulüne uygun olmalı. Bu nedenle bu konularda tecrübeli ve başarılı bir avukata danışarak başvuru gerçekleştirmek en doğru yoldur.

Başvurulan mahkemenin memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi hususundaki kararına karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilinmektedir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi hususundaki karar kesinleşmesi ile adli sicil bilgileri silinmemekte ancak verilen karar adli sicil arşiv kaydına yani sabıka kaydına kaydedilmektedir. Adli sicil ve arşiv kaydının silinmesi ile ilgili yazımızı linke tıklayarak okuyabilirsiniz.

Ayrıca memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi hususundaki başvuru masrafları ile yapılan diğer işlemlerin masrafı hükümlü tarafından karşılanmaktadır.

2012 yılında 6290 sayılı Adli Sicil Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile birlikte Anayasa’nın 76. maddesinde belirtilen suçlar içinde memnu hakların iadesi yani yasaklanmış hakların geri verilmesine başvurulabilinmektedir.

Memnu Hakların İadesinin Sonuçları

Memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi ile birlikte hükümlü hangi haklardan yoksun kalmış ise bu haklarını geleceğe yönelik olarak kullanma hakkını elde etmektedir. Bu nedenle de hükümlü memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı ile birlikte daha önceki statüsüne otomatik olarak geri dönemez, sadece geri dönme hakkını elde etmiş bulunmaktadır.

Seçimlerde aday olma tarihinden önce memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alan adaylar da milletvekili seçimlerine katılabilmekte ve yeterli oyu alıp seçilmeleri halinde milletvekili olabilmektedirler.

Memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi kararının kesinleşmesinin ardından mahkum yani hükümlü aleyhine sonuç doğuracak şekilde geri alınması mümkün olmamaktadır. Mahkum, memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi kararından sonra yeniden bir suç işleyip yine hak yoksunluğuna maruz kalması halinde yine memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi hususunda talepte bulunabilmektedir.

Memnun Hakların İadesi Sonunda Memur Olunabilir mi?

Memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alan kişilerin memur olarak atanmalarına engel bir durum bulunmamaktadır. Ancak kişi yetkili kamu dairesine bu kararı götürüp geri dönmek için başvuru yaptığında yetkili kamu dairesinin geri almak konusunda takdir hakkı bulunmaktadır. Yani yetkili kamu dairesinin bu kişiyi alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alan kişinin KPSS sınavına başvurmasında ve bu sınav sonuçlarına göre başvuru yapıp atama yapılmasına engel bir durum bulunmamaktadır. Bu durumda kamu dairesinin takdir hakkı bulunmayıp kişi atandığı kurumda memur olarak çalışabilmektedir.

Sonuç olarak, memnu hakların iadesi ya da yasaklanmış hakların geri verilmesi konusunda genel durum yukarıda belirttiğimiz şekilde olmakla birlikte konuyla ilgili farklı Danıştay Kararları da mevcuttur. Bu nedenle başarılı, mevzuata hâkim ve tecrübeli bir avukattan yardım alarak içinde bulunduğunuz duruma göre değerlendirilmesi yapılarak başvuru gerçekleştirilmesi gereken bir durumdur.